Một bộ phim không thuộc dòng chính thống đang tạo ra làn sóng tranh luận mạnh mẽ trong cộng đồng người Việt tại Cộng hòa Séc. Với tiêu đề “Trường Hè 2001” (Letní škola, 2001), tác phẩm mở ra một không gian ký ức gai góc – nơi sự thật, nỗi đau và hy vọng cùng tồn tại.
Ký ức sống lại qua ống kính điện ảnh
Với những khán giả thuộc thế hệ đầu tiên sang Séc vào đầu thập niên 2000, bộ phim gợi nhớ lại những ngày tháng khó khăn: trẻ em bị coi là “người ngoài”, những đêm mẹ may hàng không ngủ, căn phòng trọ chật chội, và những khu chợ trời lạnh giá. Không ít người đã bật khóc ngay tại rạp. Một khán giả chia sẻ:
“Phim không đẹp, không hoàn hảo – nhưng là thật. Và cái thật đó khiến mình đau.”
Tuy nhiên, không phải ai cũng đồng tình. Một số người trong cộng đồng cho rằng phim quá nặng nề, ngôn ngữ thô tục, các cảnh nóng hay bạo lực dễ tạo định kiến.
“Thiếu tinh tế và tính nghệ thuật. Phim khiến người ngoài có thể hiểu sai về người Việt,” – một doanh nhân trong cộng đồng nhận xét.
Không ít nhà bảo trợ ban đầu đã rút lui khỏi dự án vì không đồng thuận với cách thể hiện. Họ cho rằng bộ phim “thiếu giá trị nhân văn như kỳ vọng”.
Khen chê trái chiều từ chính cộng đồng
Đối với người Séc – vốn ít có cơ hội hiểu sâu về cộng đồng Việt – Trường Hè 2001 là một trải nghiệm “lạ lẫm nhưng cần thiết”. Bộ phim được xem như một phép thử mới của điện ảnh Séc trong việc đa dạng hóa tiếng nói và trải nghiệm xã hội.
Tại Liên hoan phim quốc tế Karlovy Vary 2025, phim đã thu hút sự quan tâm đặc biệt. Nhiều nhà phê bình Séc đánh giá tích cực:
- Prague Reporter (★ 4/5): “Bộ phim đầu tiên thuộc ‘thế hệ viet‑film’… một cái nhìn chân thành, hài hước và đầy cảm xúc về cuộc sống của một gia đình Việt Nam tại Séc vào đầu những năm 2000.”
- Cineuropa: “Tác phẩm khắc họa nhiều chiều về cộng đồng người Việt – từ căng thẳng giữa các thế hệ, cảm giác lạc lõng văn hóa đến hành trình định hình bản sắc.”
- TotalFilm.cz: “Không rơi vào khuôn sáo hay định kiến, mà là một bộ phim dễ đồng cảm, không ngại chạm vào những khoảnh khắc khó chịu.”
- iDNES.cz: “Phần lớn các đoạn thoại đều bằng tiếng Việt… cộng đồng được khắc họa như một nhóm riêng biệt bị tách biệt với xã hội Séc” – tuy nhiên, trang này cũng khen ngợi tính chân thực và sự đan xen giữa yếu tố hài hước và nặng nề của phim.
“Bộ phim ‘Trường hè 2001’ nỗ lực đầu tiên trong điện ảnh Séc-Việt để phản ánh những lát cắt thật sự trong cộng đồng mình – có ánh sáng và cũng có bóng tối. Dù là hư cấu, nhưng cảm xúc và trải nghiệm trong phim lại rất thật. A nghĩ điều quan trọng không phải là phim đúng hay sai, mà là nó mở ra đối thoại – về chúng ta, về những điều ta thường né tránh. Và như vậy, đã là một giá trị lớn rồi. Đừng quên rằng chúng ta đang sống tại Cộng hoà Séc – nơi mà hành trình hôm nay có được là nhờ công ơn bố mẹ, sự đồng hành của cộng đồng, và cũng từ hệ thống giáo dục cũng như sự hỗ trợ của nhà nước Séc.” Chia sẻ của anh Nguyễn Mạnh Tùng (người sáng lập tổ chức hội nhập VietUp, Ttgd Séc Việt, Hội Doanh nghiệp Trẻ tại Séc và hiện giờ là Chủ tịch Phòng Thương mại Séc – Văn phòng Bộ phát Việt Nam)
Đạo diễn và tiếng nói của thế hệ thứ hai
Phía sau bộ phim là Dužan Nguyễn – một đạo diễn và biên kịch người Séc gốc Việt, từng theo học ngành đạo diễn tại trường FAMU (Học viện điện ảnh và truyền hình, thuộc Đại học Nghệ thuật Praha).
Từ khi còn là sinh viên, Dužan đã gây chú ý với các phim ngắn như “Mắt Gốc” và “Bố Hải” (2017), được trình chiếu tại nhiều liên hoan phim quốc tế, trong đó có Karlovy Vary và Clermont-Ferrand.
Năm 2025, Trường Hè 2001 đánh dấu bước chuyển mình của anh với tác phẩm điện ảnh dài đầu tay – được xem là “tiếng nói của thế hệ người Việt thứ hai, lớn lên trong cái bóng của hai nền văn hóa.”
Dužan không làm phim để kể lại những điều đã biết, mà để soi rọi những điều ta không dám nhìn.
Made in Cheb, 2001 – Giai điệu của một thế hệ
Bên cạnh phim, ca khúc chủ đề Made in Cheb, 2001 cũng chính thức ra mắt – trở thành một lát cắt âm nhạc đặc biệt về đời sống người Việt tại châu Âu:
“Những chuyến đi không tên, giấc mơ còn dang dở, nỗi cô đơn trong vùng đất lạ… và tiếng rap vang lên như lời khẳng định: Chúng tôi ở đây, từng tồn tại, từng yêu, từng mơ, từng vấp ngã.”
Ca khúc do David Bùi thể hiện, phối khí bởi Kỳ Anh, đã chính thức phát hành trên nền tảng số.
Một bộ phim không dễ xem – nhưng cần thiết
Dù còn nhiều tranh cãi, phần lớn đều đồng thuận rằng Trường Hè 2001 đã dũng cảm mở ra một cuộc đối thoại cần thiết – không chỉ giữa người Việt và người Séc, mà giữa chính các thế hệ trong cộng đồng Việt. Một bộ phim để nhớ – hay để tranh luận?
Còn bạn thì sao Đây có phải là một tác phẩm nghệ thuật đáng giá hay là một vết cắt quá sâu vào ký ức cộng đồng? Hãy chia sẻ suy nghĩ của bạn. Đây không chỉ là bộ phim của một nhóm người – mà là tấm gương của tất cả chúng ta.
Phim hiện đang được chiếu trên toàn quốc tại hệ thống Cinema City và các rạp trên khắp Cộng hòa Séc.
Nguồn: Letní škola, 2001 / Trường hè, 2001
Ngày đầu tiên ra mắt phim ở karlovy vary
