Theo số liệu mới nhất của OECD và Eurostat, khoảng cách thu nhập và mức sống của người cao tuổi tại châu Âu vẫn đang là một thách thức lớn đối với các hệ thống an sinh xã hội. Năm 2022, tỷ lệ nghèo đói ở người trên 65 tuổi tại 30 quốc gia châu Âu dao động từ mức thấp nhất là 3,1% tại Iceland đến cao nhất là 37,4% tại Estonia – phản ánh sự chênh lệch đáng kể giữa các khu vực trong khối EU.
Đông Âu: Tâm điểm của nghèo đói tuổi già
Các quốc gia Đông Âu, đặc biệt là vùng Baltic và một số nước hậu Xô viết, là nơi ghi nhận tỷ lệ nghèo cao nhất trong nhóm người cao tuổi. Estonia dẫn đầu với 37,4%, tiếp theo là Latvia (33%), Croatia (28,5%) và Lithuania (24,6%). Nguyên nhân chính là do hệ thống hưu trí có mức chi trả thấp và chế độ an sinh cơ bản còn hạn chế.
Theo chuyên gia Andrew Reilly của OECD, “Ngay cả khi người lao động có sự nghiệp dài hạn, lương hưu tại Estonia, Latvia và Lithuania vẫn rất thấp. Những nước này có hệ thống trợ cấp an sinh yếu và lương hưu dựa trên thu nhập còn khiêm tốn.”
Tây và Bắc Âu: Mô hình an sinh hiệu quả
Ngược lại, các nước Bắc Âu như Iceland (3,1%), Na Uy (4,1%), Đan Mạch (4,3%) và Phần Lan (5,5%) là những quốc gia có tỷ lệ nghèo ở người già thấp nhất nhờ vào hệ thống phúc lợi toàn dân và lương hưu cơ bản mạnh mẽ. Đây cũng là những nơi triển khai hiệu quả các chính sách hưu trí bảo đảm thu nhập tối thiểu cho người lớn tuổi.
Tuy nhiên, hai trường hợp đặc biệt là Thụy Sĩ và Anh lại có tỷ lệ nghèo cao hơn mặt bằng Tây Âu, lần lượt ở mức 19,8% và 14,9%. Trong số năm nền kinh tế lớn nhất châu Âu, Anh đứng đầu về tỷ lệ nghèo ở người cao tuổi, tiếp theo là Đức (14,1%) và Tây Ban Nha (13,1%). Pháp là quốc gia có tỷ lệ thấp nhất (6%), trong khi Ý ghi nhận mức 12%.
Chênh lệch thu nhập giữa người cao tuổi và toàn dân
Tại nhiều nước châu Âu, thu nhập của người trên 65 tuổi thấp hơn rõ rệt so với mức trung bình của toàn dân. Năm 2022, tỷ lệ này chỉ đạt 66,3% ở Estonia, 66,5% ở Lithuania và 71,4% ở Latvia. Ở mức cao hơn, Luxembourg dẫn đầu với 107%, cho thấy người cao tuổi tại đây có thu nhập trung bình cao hơn cả toàn dân. Ý, Tây Ban Nha và Bồ Đào Nha cũng ghi nhận tỷ lệ trên 95%, phản ánh hệ thống lương hưu tương đối hiệu quả.
Tại Cộng hòa Séc, thu nhập của người cao tuổi chỉ bằng 76,7% mức trung bình toàn quốc – con số tương đối thấp so với mức sống tại quốc gia Trung Âu này.
Giới tính và tuổi thọ: Phụ nữ chịu thiệt thòi hơn
Một điểm đáng chú ý khác là tỷ lệ nghèo ở phụ nữ cao tuổi thường cao hơn nam giới, phần lớn do tuổi thọ cao hơn và sự chênh lệch thu nhập trong sự nghiệp. Điều này đòi hỏi các chính sách hưu trí cần có sự điều chỉnh để đảm bảo công bằng giới trong hệ thống an sinh.
Lương hưu và sức mua: Cần đánh giá toàn diện
Bên cạnh thu nhập, OECD lưu ý rằng cần xem xét cả khía cạnh tài sản và sức mua thực tế. Nhiều người già sở hữu bất động sản hoặc tài sản khác, điều này không được phản ánh đầy đủ qua số liệu thu nhập. Do đó, đánh giá điều kiện sống của người cao tuổi cần kết hợp cả thu nhập, chi tiêu và hỗ trợ xã hội.
Nguồn euronews
