Các quốc gia đã tối giản hóa quá trình xây dựng chương trình truyền động lực cho nhân viên đang có lợi thế cạnh tranh. Trong khi đó, các startup ở Cộng hòa Séc lại đang gặp khó khăn do trải ngại pháp lý.
Chính sách chia sẻ lợi nhuận hoặc cổ phần theo doanh thu bán hàng có thể khuyến khích nhân viên chủ chốt trong doanh nghiệp. Điều này là mục đích chính của các startup khi áp dụng chính sách cổ phần ưu đãi cho người lao động. So với nhiều quốc gia khác, luật và thuế của Séc nắm bắt vấn đề này chậm hơn, gây sức ép cho môi trường khởi nghiệp. Trước khi công bố, sáng kiến mới ESOPasap nhận được hỗ trợ của các quỹ đầu tư mạo hiểm lớn và doanh nghiệp khởi nghiệp hàng đầu nhằm thu hút sự quan tâm về vấn đề này.
Theo thuật ngữ tiếng Anh, chương trình chia sẻ lợi nhuận cho nhân viên được gọi là ESOPs (Chương trình phát hành cổ phiếu cho người lao động). Các chữ viết tắt “asap” mang ý nghĩa càng sớm càng tốt. Được đề xuất với CzechCrunch, tên gọi ESOPasap nhấn mạnh tính cấp bách của giải pháp.
Khởi nghiệp và tạo dựng doanh nghiệp là động lực quan trọng của nền kinh tế Séc, nhưng để làm được điều đó, doanh nghiệp khởi nghiệp cần thu hút được những nhân tài ưu tú nhất. Các quốc gia hỗ trợ ESOP đã nhanh chóng có lợi thế cạnh tranh trong bước đầu, nhưng Cộng hòa Séc không nằm trong số đó. Tuy nhiên, Séc cũng đã ký Tiêu chuẩn Khởi nghiệp Quốc gia (SNS) của Liên minh Châu Âu (EU) trong hai năm , do đó việc ban hành quy định hỗ trợ hệ sinh thái khởi nghiệp đã được cam kết.
“Cộng hòa Séc có đầy đủ yếu tổ để trở thành một trong những trung tâm công nghệ của châu Âu. Chúng tôi có rất nhiều quân bài tốt trong tay – nguồn nhân lực tài năng, dám nghĩ dám làm, nền giáo dục công nghệ tốt, điều kiện sống tốt. Tuy nhiên, nếu các công ty khởi nghiệp muốn thu hút những nhân tài hàng đầu trong và ngoài nước, họ cần chính sách hỗ trợ sáng suốt hơn nữa từ phía chính phủ, đối với ESOP,” Tomáš Matějček, đối tác của nhóm đầu tư Miton, nhận xét về nhu cầu đổi mới.
Hỗ trợ Tomáš Čupr và những tên tuổi lớn khác
Những người ủng hộ ESOPasap bao gồm các tên nhà đầu tư nổi tiếng khác như Credo Ventures, Kaya VC, Presto Ventures, Purple Ventures và Reflex Capital, cũng như các công ty khởi nghiệp Mews, Rossum, Rohlík và nhiều người khác.
“Chia sẻ kết quả hoạt động kinh doanh là một đãi ngộ phổ biến cho nhân sự chủ chốt ở nhiều quốc gia. Do đó, giá trị của công ty sẽ được chia sẻ đến hàng chục hàng trăm người, nâng cao trải nghiệm tiêu dùng, và tạo ra cơ hội cho các công ty khác, góp phần chuyển dịch nền kinh tế và tạo công ăn việc làm cho người lao động,” Tomáš Čupr, một trong những doanh nghiệp khởi nghiệp hàng đầu của Séc, nhận xét trong phỏng vấn với CzechCrunch. Ông đã thành lập và bán hai doanh nghiệp Slevomat và Dáme Jídó; hiện đang xây dựng siêu thị trực tuyến Rohlík. Ông cũng được coi là một trong hai kỳ lân trị giá tỷ đô.
Mặt khác, Čupr từng nói về hiệu ứng Skype trong việc thúc đẩy môi trường khởi nghiệp tại Estonia. Năm 2015, khi những người sáng lập bán công ty của họ, nhân viên và những người chủ chốt của công ty đã kiếm được mô khoản đáng kể từ cổ phần của mình, nhờ sự hiện diện toàn cầu của Skype. Điều này đã mở ra cơ hội cho họ khởi nghiệp và xây dựng doanh nghiệp của riêng mình.
Ví dụ, Taavet Hinrikus sau khi nghỉ việc tại Skype đã thành lập TransferWise. Công ty này đã giúp hàng chục người trở thành triệu phú đô la nhờ vào những thành công của nó. Và chuỗi tuần hoàn này lặp lại tạo ra những thành công mới.
“Ở Cộng hòa Séc, luật cho phát hành cổ phiểu thưởng cho người lao động rất phức tạp. Nhiều công ty bại trận trong cuộc chiến giành nhân tài do chính sách ESOP phức tạp và tiếp tục gặp khó khăn để thành công trên thị trường quốc tế. Hoặc các công ty thành lập ở một quốc gia khác giải thích cho lý do tại sao Cộng hòa Séc không nhận được lợi ích kinh tế thích đang. Trong khi, đây là một thỏa thuận lập pháp đơn giản đã được thử nghiệm ở nhiều quốc gia,” Čupr chia sẻ.
“Xây dựng và phát triển công ty trách nghiệm tập thể của tất cả nhân sự. ESOP cho phép nhân viên chủ chốt nhận được lợi ích tài chính khi đạt được mục tiêu chung. Điều này không chỉ công bằng mà còn cần thiết để truyền động lực cho họ”, Dominik Gazdoš, nhà sáng lập và điều hành hiệu sách cổ Knihobot, một trong số những bên ký kết sáng kiến mới, bổ sung trên CzechCrunch.
Theo Gazdoš, khung pháp lý hiện hành của Séc cơ bản rất khó để thiết lập các chương trình ESOP để mọi khoản thu đều được đánh thuế hợp lý. Thuế được tính như thu nhập từ người lao động, điều này không hợp lý với tính chất của các chương trình này: “Hãy tưởng tượng rằng bạn bán một ngôi nhà và gửi một nửa giá của nó cho kho bạc. Nói chung, điều này có dẫn đến trực giác mơ hồ, không chính xác giảm động lực mà mất niềm tin của nhân viên rằng họ sẽ đạt được điều gì sau cuối.”
Mặc dù chính phủ đã cam kết giải quyết vấn đề này bằng việc ký kết SNS – và chính quyền hiện tại của Thủ tướng Petr Fiala đã đề cập trong chương trình công bố – nhưng chưa có tiến triển đáng kể nào. Họ nói rằng thời gian tốt đẹp đang đến.
“Hiện tại, Bộ Tài chính đang tiến hành thảo luận với các doanh nghiệp tư nhân và phân tích các biện pháp khả thi cho việc phát hành cổ phiếu cho người lao động hấp dẫn hơn. Tuy nhiên, Bộ cũng đang xem xét các lĩnh vực khác của tuyên bố chương trình của chính phủ, như hợp nhất tài chính và giới hạn miễn thuế,” Tomáš Weiss, trưởng phòng truyền thông của Bộ Tài chính, cho biết trên CzechCrunch.
“Nói chung, hỗ trợ thuế chỉ là một trong những phương án khả thi để hỗ trợ phát hành cổ phiếu cho người lao động. Tuy nhiên, từ quan điểm bình đẳng thuế, thực hiện hỗ trợ thuế nên được áp dụng đồng đều, không chỉ cho riêng một số đơn vị kinh doanh cụ thể.” Weiss bổ sung. Bộ Công Thương, cơ quan quản lý các chương trình ESOP, đã từ chối trả lời các câu hỏi từ CzechCrunch.
